نجوم آماتوری راهگشایی برای استفاده از تلسکوپ
شاید همین نکته راز اقبال بسیار گسترده مردم عادى به نجوم باشد، هر چند که فیزیک آماتورى و شیمى آماتورى نداریم، اما نجوم آماتورى از طرفداران بسیارى برخوردار است. راز این علاقه نیز در یکى از مهمترین اختراعات بشر نهفته است:
تلسکوپ. پیش از اختراع تلسکوپ جهان بسیار کوچک بود و به زمین ، خورشید ، پنج سیاره و تعدادى ستاره محدود مى‌شد. اما پس از اختراع تلسکوپ گستره وسیعترى از جهان در مقابل دیدگان ما قرار گرفت. فهمیدیم که کهکشان ما مجموعه‌اى از ستارگان است که قطر آن به چند هزار سال نورى مى‌رسد. گذشته از کهکشان ما ، میلیونها کهکشان در عالم وجود دارد که هر کدام تعداد بى‌شمارى ستاره دارند.

انواع تلسكوپ
1- تلسکوپ گالیله‌ای ( شكستي )
 
بزرگنمایی در این تلسکوپ‌ها بر اساس یک عدسی که در جلوی دهنه تلسکوپ قرار دارد انجام می‌گیرید و روش استفاده شده در آنها مانند دوربین‌های دوچشمی معمولی است. هزینه این تلسکوپ‌ها در سطوح حرفه‌ای عموما بسیار بیشتر از مدل‌های دیگر است، و کيفیت بهتری را نیز ارایه می‌کنند.

2- تلسکوپ نیوتنی ( بازتابي )
 
بزرگنمایی در این تلسکوپ‌ها بر اساس یک آینه مقعر انجام می‌شود که روی آن پوششی از آلومینیوم دارد. پوشش آلومینیومی باعث می‌شود که اکسیده شدن آن باعث از بین رفتن قابلیت بازتاب آینه نشود. در بعضی دیگر از تلسکوپ‌ها از نقره استفاده می‌شود سپس روی آن پوششی قرار می‌گیرد که اکسیده نشود. روش کارکرد این تلسکوپ‌های نیوتونی بدین صورت است: ابتدا پرتوها وارد تلسکوپ می‌شوند، سپس توسط آینه مقعر اصلی به نزدیکی دهانه تلسکوپ باز می‌گردند، و از آنجا توسط یک آینه یا منشور به سمت چشمی تلسکوپ بازتابیده می‌شوند. این تلسکوپ‌ها عموما قیمت مناسبی نسبت به نوع‌های دیگر دارند، و استفاده زیادی از آن‌ها بخصوص در نجوم آماتوری می‌شود. تلسکوپ‌های نیوتونی عموما طول بلندی دارند، همچنین پس از مدتی نیاز به تمیز کردن آینه، و پس از آن بسته به کیفیت روکش آلومینیوم آینه، نیاز به تجدید روکش دارند.

3- تلسکوپ کاسگرین
تلسکوپ‌های نیوتنی عموما بلند هستند، و هنگامی که اندازه آینه اصلی آنها بزرگتر می‌شود، طول تلسکوپ بسیار زیاد می‌شود. برای حل این مشکل از روشی به نام کاسگرین استفاده می‌شود. در این روش، مرکز آینه اصلی تلسکوپ توسط تکنولوژی خاصی سوراخ شده، و چشمی در پشت تلسکوپ قرار می‌گیرد. همچنین آینه یا منشور جلوی تلسکوپ که پرتوهای نور را به سمت بدنه، یه چشمی هدایت می‌کرد، اکنون تنها پرتوها را به صورت مستقیم به آینه اصلی بازتاب می‌کند. در این روش به دلیل اینکه پرتوها طول تلسکوپ را دوبار طی می‌ کنند، طول تلسکوپ به نصف کاهش می‌یابد. از روش کاسگرین در لنزهای آینه‌ای دوربین‌ها نیز استفاده می‌شود.
    تیغه اشمیت
در بسیاری از تلسکوپ‌های امروزی، برای رفع مشکلات و خطاهای نوری که بخاطر نوع تراش آینه بوجود می‌آید، در دهانه تلسکوپ تیغه باریکی به نام تیغه اشمیت قرار می‌گیرد که کار تصحیح این خطا را بر عهده دارد و بر اساس تراش و خطای آینه ساخته می‌شود.
طرح نور شناختي تلسكوپ (كاسگرين)
آینه در انتهای تحتانی لوله سوار می شود. نور بازتاب تصویر را در وسط اشعه ورودی تشکیل می دهند. برای آنکه بتوان این تصویر را مشاهده کرد باید آن را نقل مکان داد. معمولاً این کار به یکی از دو راه که به وسیله نیوتون و همصر فرانسویش کاسگرن ابداع شده اند انجام می شود.
در روش نیوتون اشعه همگرای نور پیش از رسیدن به صفحه کانونی بوسیله آینه ای تخت قطع می شود. این آینه اشعه را از بدنه لوله به چشمی هدایت می کند. در پاره ای موارد به جای آینه، منشور منعکس کننده به کار می رود.
در روش کاسگرن آینه ای کوژ کار منحرف کردن نور را انجام می دهد . اشعه همگرا توسط آینه ای کوژ قطع می شود و از سوراخی که در شی ایجاد شده به کانون آورده می شود یکی از امتیازات این روش قابلیت انعطاف در فاصله کانونی شیئ است. چون مجموعه کاملی از آینه های کوژ به همراه شیئ به کار می رود فواصل کانونی متعددی در اختیار ما قرار می گیرد.
 به برخی از منعکس کننده ها هم به سیستم نیوتونی و هم به سیستم کاسگرين مجهز است.
آینه یا منشور کوچک لاجرم مانع قسمتی از نور ورودی می شود. این کاهش نور، نسبتاً کوچک است و کسر بسیار کوچکی از کل نوری را که بر شیئ می تابد تشکیل می دهد. این مانع را نمی توان در چشمی دید و همانطور که می توان حدس زد مزاحم تصویر نمی شود.
 
4- تلسکوپ اشمیت-کاسگرین
تلسکوپ اشمیت-کاسگرین به تلسکوپی گفته می‌شود که از هر دو فن‌آوری کاسگرین و تیغه اشمیت در آن استفاده شده باشد. این روش عموما برای تلسکوپ‌های ۸ اینچ به بالا به کار می‌رود.
 5- تلسکوپ هاي شکستي_بازتابي:
اين تلسکوپ ها در واقع همان تلسکوپ هاي بازتابي مي باشند با اين تفاوت که در ساخت اين گونه تلسکوپ ها وسايلي به کار برده اند تا بتوان آينه کروي را طوري بکار برد که به آيينه سهموي احتياجي نباشد .
مزيت عمده استفاده از اين تلسکوپ ها ديد بالا و کوتاه بودن طول لوله تلسکوپ مي باشد و عيب عمده اين تلسکوپ ها قيمت بالا و عدم امکان ساخت تيغه تصحيح کننده براي آماتورها مي باشد.

6- تلسکوپ رادیویی
آنتنهای غول پیکری به شکل بشقاب هستند که علامتهای رادیویی را در کانون اصلی خود متمرکز می‌کنند. در این کانون ، یک آشکارساز رادیویی قرار دارد. با استفاده از تلسکوپ رادیویی ، اندازه گیری شدت امواج رادیویی حاصل از کهکشانها امکان پذیر است. در تلسکوپ رادیویی ، یک آنتن به شکل بشقاب ، امواج را کانونی می‌کند و به گیرنده می‌فرستد. امواج پس از تحلیل در کامپیوتر ، بر روی کاغذ رسم می‌شوند. اخترشناسان با پیوند چندین تلسکوپ رادیویی به هم ، یک دوربین رادیویی درست می‌کنند و نقشه مناطق نشر کننده موج رادیویی را در آسمان بدست می‌آورند. به کمک تلسکوپ رادیویی نه تنها به هنگام شب ، بلکه در روز نیز می‌توان به اخترشناسی پرداخت.

7- تلسکوپ اشعه ایکس
در بالای جو ، تلسکوپهای دیگری زمین را دور می‌زنند، که مخصوص پرتوهای X و فرابنفش هستند. آنها برای تشریح منظره آسمان در پرتوهای X و فرابنفش ، یافته‌های خود را به صورت پیامهای رادیویی به زمین می‌فرستند.


8- تلسکوپ فضایی Space telescope
ايده ساخت و قرار دادن تلسكوپي در وراي جو زمين به اواسط قرن بيستم بر مي گردد.
در سال 1923 هرمان ابرت، که یکی از بزرگان صنایع موشکی آلمان، در مقاله ای به امکان قرارگیری تلسکوپی در مدار، توسط موشک اشاره کرد. در سال 1946 دانشمند دیگری بنام لیمان اسپیتزر، به بررسی مزایای بهره گیری از تلسکوپی در آنسوی اتمسفر آشفته زمین پرداخت. لیمان وجود گازها و گرد و غبار موجود در جو زمین را عامل افت کیفی تصاویر بدست آمده از اجرام آسمانی می دانست. در سالهای 1960 تا 1970 میلادی دانشمندان بر لزوم بهره گیری از تلسکوپی بزرگ در خارج از جو زمبن توافق داشتند ولی سفینه ای که بتواندتلسکوپی بزرگ و کار آمد را در مدار قرار دهد، وجود نداشت.
 با ساخته شدن شاتل فضایی و امکان حمل محموله های بزرگ پروژه ساخت تلسکوپ فضایی سرعت گرفته و سر انجام در سال 1985 یک عدد تلسکوپ فضایی توسط ناسا آماده قرارگیری در مدار بود. بعدها این ابزار پیچیده و دقیق بیاد منجم بزرگ آمریکایی ادوین هابل،  تلسکوپ فضایی هابل نام گرفت اما هابل قدري بد شانس بود و انفجار فضاپيماي چالنجر در زمستان 1986 ميلادي سببي براي به تعطيلي كشيدن پروازهاي فضايي شاتلهاي امريكا شد كه تا سال ۱۹۹۰  ميلادي به درازا كشيد.
تا سال 1990 که مشکلات حمل تلسکوپ فضایی برطرف می گشت، از آخرین تکنولوژی ها، برای به روز آوری و ارتقا ابزارهای دقیق تلسکوپ فضایی استفاده شد. از جمله سلولهای خورشیدی، کامپیوترها و ابزار های مخابراتی و هدایت آن ارتقا یافت و آزمایشهای بسیاری برای اطمینان از صحت کارکرد تلسکوپ فضایی به عمل آمد.
از دیگر تلسکوپهای فضایی می توان به تلسکوپهای  چاندرا  اسپایتزر کامپتون و نیوتن اشاره کرد.ساخت یکی از بزرگترین تلسکوپهای فضایی با نام جیمز وب از برنامه های آینده ناسا می باشد.

وسايل ضروري براي تلسکوپ نيوتني:
1 - آيينه اصلي: وظيفه اين قطعه جمع کردن نور از اجرام آسماني و بازتاب آن مي باشد. مي توانيد آن را خودتان بتراشيد و يا خريداري نماييد.
2 - نگهدارنده آيينه اصلي : اين قطعه آيينه اصلي را در خود مهار مي کند و با پيچ هايي که در پشت آن نصب شده مي توان تلسکوپ را همخط نمود.
3-  آيينه ثانويه: کار اصلي اين قطعه انعکاس نور بازتاب شده از آيينه اصلي، به کنار لوله است .
4- نگهدارنده آيينه ثانويه : اين قطعه آيينه ثانويه را در خود مهار مي کند و با پيچ هايي که در پشت آن نصب شده مي توان تلسکوپ را همخط نمود.
مشخصه اصلي يک تلسکوپ گشودگي آن است.
5- چشمي: همان طور که از نام آن مشخص است وظيفه اين وسيله جمع آوري پرتو هاي نور منعکس شده و ارسال آن به چشم است .
6- تنظيم کننده چشمي : با اين قطعه مي توان چشمي را عقب جلو کرد و با آن واضح ترين تصوير را براي چشم خود بدست آورد.
7- لوله: تمامي قطعاتي که در بالا ذکر شد در لوله قرار مي گيرد .
8 - مقر: وظيفه نگهداري و مهار لوله را بر عهده دارد و مي توان با آن جهت لوله را تنظيم نمود ؛ مقر مي تواند از نوع سمت ارتفاعي يا استوايي باشد.
9 - پايه: مقر به همراه لوله بر روي پايه ثابت مي شود. يک پايه خوب بايد محکم و بدون لرزش باشد .


وسايل اختياري براي يک تلسکوپ:
1- دوربين جوينده و و نگهدارنده آن : يک دوربين کوچک که به موازات لوله تلسکوپ نصب شده است ، جستجوي اجرام را بسيار ساده مي کند.
2- نگهدارنده دوربين عکاسي : اين وسيله دوربين عکاسي را به تنظيم کننده وصل مي کند و با آن مي توان به عکاسي از اجرام آسماني پرداخت . بسته به نوع دوربين نگهدارنده هاي مختلفي استفاده مي شوند.
3- درپوش لوله: وسيله است که بر سر لوله تلسکوپ قرار مي گيرد و مانع ورود گرد و خاک به درون تلسکوپ مي شود.
4- فيلترها: فيلترهايي که به چشمي يا سر لوله تلسکوپ وصل و براي مقاصد مختلفي استفاده مي شوند. مثلا : فيلتر ماه،فيلتر خورشيدي،فيلتر سحابي و…
 
  تلسكوپ ها را به دو شيوه اصلی می توان مستقر نمود:
1- استقرار سمت- ارتفاعی يا افقی
2- استقرار استوائی يا قطبی
هر كدام از اين نوع استقرارها داراي كاربردهاي مختلف و نيز انواع مدلها می باشند. در استقرار نوع افقی سه پايه ساده و با درجات سمت و ارتفاع كار می کند ولی در نوع قطبی سه پايه پيچيده تر و سنگين تر ميشود و با درجات بعد و ميل كار می کند.
راهنمای خرید تلسکوپ
این مقاله رو برای این می نویسم که همه ما نظاره کنندگان آسمان با این مشکل مواجه و یا مواجه خواهیم شد و اون بحث خریدن تلسکوپ ویا وسیله ای شبیه اونه. برای خریدن تلسکوپ باید به موارد زیر توجه کنید.

بزرگنمایی واقعی تلسکوپ چقدر است؟
در بعضی از این تبلیغات‌ها می‌نویسند: تلسکوپ با بزرگنمایی بیش از ۵۰۰ برابر و بدین وسیله می‌خواهند وانمود کنند هر چه قدرت بزرگنمایی تلسکوپ بیشتر باشد، آن تلسکوپ بهتر است. اما این قضیه حقیقت ندارد. برعکس، از نظر متخصصین بزرگنمایی مهمترین خصوصیت یک تلسکوپ نیست. به طور نظری، تلسکوپ‌ها را می‌توان طوری ساخت که بزرگنمایی بسیار زیادی داشته باشند اما برای بدست آوردن بیشترین بزرگنمایی تلسکوپ باید این نکته را در نظر داشت که تصویر بدست آمده باید واضح و از کیفیتی قابل قبول برخوردار باشد. این در صورتی است که به ازای هر ۵/۲ سانتی متر قطر شیئی تلسکوپ نباید بیش از ۵۰ برابر بزرگنمایی به دست آورد. پس بهترین بزرگنمایی قابل قبول برای یک تلسکوپ ۳ اینچی (۷۵ میلیمتری) ۱۵۰ برابر است. استفاده از بزرگنمایی‌های بیشتر استفاده از چشمی‌های با فاصله کانونی کم) تصویری نا واضح و مات به دست خواهد داد. البته داخل مجله نجوم و كتاب نجوم به زبان ساده اثر ماير دگاني نوشته شده هر اينچ 25 برابر يا براي وضوح بهتر هر اينچ 10 برابر.
بزرگنمایی تلسکوپ عبارت است از نسبت فاصله کانونی شیئی به چشمی:
فاصله کانونی شیئی / فاصله کانونی چشمی  m =
 
مشخصه اصلی یک تلسکوپ چیست؟
موضوع مهم در خریدن تلسکوپ قضیه قطر عدسی شیئی و تفکیک نور های رسیده و وضوح تصویر است . هر چه قطر عدسی شیئی بزرگتر باشد ، نور گرفته شده بیشتر و وضوح تصویر بیشتری خواهید داشت.پس اگر می خواهید تلسکوپی با وضوح بیشتر داشته باشید باید قطر عدسی شیئی بیشتری داشته باشید و هر چه قدر قطر عدسی بیشتر باشد قدرت بزرگ نمایی هم بیشتر می شود پس برای خریدن یک تلسکوپ باید به عدسی شیئی اون توجه کرد
توان تفکیک، یعنی اینکه تلسکوپ جزئیات جرم مورد رصد را چقدر تفکیک می کند. در نور زرد-سبز (میانه طیف مرئی)، توان تفکیک بر حسب ثانیه قوس از رابطه زیر حساب می شود
عدد 5/12 تقسیم بر قطر شیئی = توان تفکیک ( a )
توان جمع آوری نور با مجذور قطر عدسی شیئی متناسب است. اگر قطر شیئی یک عدسی 2 و دیگری 4 باشد میزان جمع آوری نور در عدسی با قطر 4، چهاربرابر عدسی 2 است.
توان جمع آوری نور =  2(6 / قطر شیئی)
4=4/16                  16=42                        4=22
قطر مردمک چشم در هنگام شب تقریباً 6 میلیمتر است. پس تلسکوپی با قطر 24 میلی متر (4 برابر قطر چشم)، 16=42 بار بیشتر از چشم نور جمع آوری می کند. تلسکوپ 48 میلی متری، 64 بار بیش ازچشم نور جمع می کند
بس می توان نتیجه گرفت که یکی از مهمترین شاخص ها برای خرید تلسکوپ قطر عدسی شیئی آن است که هم بر روی بزرگ نمایی و هم بر روی وضوح تاثیر گزار است
نکته دیگری که باید به آن توجه داشت فاصله کانونی در تلسکوپ ها است. فاصله های کانونی پایین از 400 تا 700 دارای بزرگ نمایی کم ولی دید زیاد می باشند و نوع 1300 تا 3000 دارای بزرگنمایی زیاد و دید کم هستند .
چند اصطلاح دیگر که باید در خرید تلسکوپ به اون توجه داشته باشید
عدد 5/12 تقسیم بر قطر شیئی = توان تفکیک ( a )
نسبت کانونی یا عدد f عبارت است از : فاصله کانونی / قطرعدسی
بزرگنمایی تلسکوپ عبارت است از نسبت فاصله کانونی شیئی به چشمی
دوربین های تک یا دوچشمی
دوربین های تک یا دوچشمی که اغلب مورد استفاده شکارچیان است یکی از راحت ترین، با صرفه ترین و شاد واجب ترین وسیله ای است که حداقل برای شروع یادگیری منظره آسمان و صورفلکی به کار می آید. این دوربین ها میدان دید وسیعی دارند. البته عیب عمده این دوربین ها بزرگنمایی ثابت آن ها است، چون چشمی آن ها قابل تعویض نیست. عیب عمده دیگر این دسته از دوربین ها مشکل استقرار آن ها است. اغلب دوربین های تک چشمی روس سه پایه نصب نمی شوند و نگه داشتن دوربین های دو چشمی دردسرهای فراوان دارد. به رغم میدان دید زیاد این دوربین ها، حتی با وجود ساخت پایه ای برای رفع اشکال استقرار آن ها، هنوز مشکل ردیابی اجرام باقی است. با همه این ها، هنوز دوربین های تک چشمی و دوچشمی یکی از ابزارهای لازم برای هر اخترشناس حرفه ای و آماتور است و تازه، عیوب آن به قیمت کم شان می ارزد.
کدام تلسکوپ، شکستی، بازتابی یا اشمیت- کاسگرين؟
معمولاً تلسکوپ‌ها را به دو نوع اصلی شکستی و بازتابی تقسیم می‌کنند. در تلسکوپ شکستی از یک عدسی برای جمع آوری و کانونی کردن نور استفاده می‌شود. در تلسکوپ بازتابی یک آینه مقعر نور را کانونی می‌کند. هر دو برای رصد مناسبند. اما هر کدام مزایایی خاص دارند. تلسکوپ‌های بازتابی اغلب گشودگی زیاد دارند، اما نسبتاً ارزان هستند. (قیمت یک بازتابی ۴ اینچی و یا ۱۰۰ میلی متری تقریباً ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان است در حالی که بهای یک شکستی با همین قطر حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان است.
با وجود این تلسکوپ‌های شکستی معمولاً تصاویری واضح تر نسبت به تلسکوپ‌های بازتابی به دست می‌دهند. منجمان آماتوری که می‌خواهند جزئیات سطح سیارات را نگاه کنند از تسلکوپ شکستی، و آنهایی که می‌خواهند به اجرام کم نور مثل سحابی‌ها و کهکشان‌ها نگاه کنند از تلسکوپ بازتابی استفاده کنند.
نوع سومی هم از تلسکوپ‌ها به بازار آمده‌است که تقریباً ترکیبی از این دو نوه به نام کاتادیوپتریک که در آنها از آینه مقعر به عنوان شیئی و از یک عدسی تصحیح کننده در جلوی لوله تلسکوپ استفاده می‌شود. به این نوع تلسکوپ اشمیت-کاسگرن هم گفته می‌شود. حسن این نوع تلسکوپ‌ها در آن است که معمولاً طول لوله تلسکوپ کمتر است و عدسی ابتدای لوله نقش تصحیح کننده پرتوهای نور را دارد. این مدل‌ها هم محسنات تلسکوپ‌های بازتابی و هم شکستی را دارا است و حجم کم آنها حمل و نقل شان را ساده می‌کند. اما قیمت آنها کمی گران است. دو تولید کننده عمده این تلسکوپ‌ها، شرکتCelestron و دیگری Meade است. تلسکوپ‌های شرکت Celestron از نظر اپتیکی از شرکت Meade پیشگرفته‌است. اما شرکت Meade در بخش الکترونیکی تلسکوپ از مرغوبیت بیشتری برخوردار است.
همان طور که دیدید تلسکوپ های عدسی دار دارای شفافیت بالا تری نسبت به نوع آینه دار خود دارد ولی دارای گشودگی کمتری نسبت به نوع آینه ای دارند به همین دلیل برای خرید تاسکوپ باید هدف خود را ازمشخص کنید . اگر می خواهید به مشاهده سیارات نزدیک و سطح این سیارات اقدام کنید نیاز به تلسکوپی دارید که دارای شفافیت بالا باشد برای دیدن  سیارات نزدیک نیاز به گشودگی بالا نیست پس برای مشاهده سیارات نزدیک باید از نوع تلسکوپ های شکستی استفاده نمود البته نباید این تصور را کرد كه همیشه این نوع تلسکوپ مناسب است بلکه مقایسه ما بین دو تلسکوپ نسبتا متشابه است.
برای دیدن سحابی ها و اجرام دور دست به خاطر کم بودن نور آنها باید از تلسکوپی استفاده کرد که دارای جمع آوری نور زیاد باشد که از بین این دو تلسکوپ ، در صورت شبیه بودن به هم نوع انعکاسی آن مناسب تر است.

پس:
شکستی: استفاده از عدسی .  تصویر واضح تر  .  برای دیدن سطح سیاره ها مناسب است.
انعکاسی:  استفاده از آینه . ارزان تر . گشودگی زیاد . برای دیدن اجسام دور مناسب است.

تلسکوپ بزرگ بهتر است یا کوچک؟
این حقیقت دارد که تلسکوپ بزرگتر جزئیات بیشتر و اجرام کم نورتر را بهتر نشان می‌دهند بسیاری را به این باور می‌کشانند، که تلسکوپ‌های کوچک ارزش خریدن ندارند. اما حتی یک تلسکوپ شکستی ۶۰ میلیمتری می‌تواند با نشان دادن اجرام زیادی شما را سال‌ها سرگرم و مجذوب کند. بسیاری از علاقمندان به ستاره شناسی؛ همین تلسکوپ‌های کوچک را برای همیشه نگه می‌دارند. اگر چه داشتن یک تلسکوپ بزرگ در تخیل همه ما خانه کرده و آدم را هیجان زده می‌کند، اما داشتن تلسکوپ‌های بزرگ دردسر هم دارد. برای حمل به حیاط، پشت بام، یا اتوموبیل یا هنگام نصب این تلسکوپ‌ها، دردسرشان آشکار می‌شود.بهترین تلسکوپ بزرگترین تلسکوپ نیست.